Nicola Davis
Araştırmacılar, şempanzelerin, ‘gösteriş’ yapmak emeliyle birbirlerine objeler gösterdiklerini ve bunu yapmayı sevenlerin yalnızca beşerler olmadığını ortaya çıkardılar. Bir çocukla birlikte vakit geçiren her insanın bildiği üzere, çok küçük çocuklar bile diğerlerine kimi objeler göstermeyi sever. Ne var ki, şu ana kadar bu davranışın sadece bizim çeşidimiz tarafından sergilendiği düşünülüyordu. Şimdiyse araştırmacılar, bir yaprağı annesine gösteren bir şempanze örneği bulduklarını belirtiyorlar.
KEYFİ BİR DAVRANIŞ
Araştırma ortak muharriri Vazifesini York Üniversitesi’nden Profesör Katie Slocombe, “Onu yemesini teklif etmiyor. Annesinden herhangi bir şey yapmasını da talep etmiyor. Sadece ona birlikte bakmasını ve ‘Ah, ne kadar da güzel!’ demesini istiyor” diyor. Ulusal Bilimler Akademisi Bülteni’ne yazan Slocombe ve meslektaşları, tıpkı büyük maymunlar üzere insanların yakın akrabalarının da yalnızca belirli emeller doğrultusunda objeleri işaret ettiğini düşündüklerini aktarıyor. Slocombe, “Kimi zaman bu şempanze topluluğunda tımar edilirken, vücutlarındaki belli bir yeri kaşırlar ve bu davranış ‘buramı kaşımanı istiyorum’ anlamına gelir” diyor: “Şayet ellerini bir şeye doğru uzatıyorlarsa, ‘Bana bunu ver’ demektir.”
Slocombe ve meslektaşları, Uganda’daki Kibale Ulusal Parkı’nda yaşayan Ngogo isimli şempanze topluluğunu inceledikleri esnada, Fiona ismini verdikleri ergen bir dişinin bir yaprağı temizleyişini gösteren görüntüler kaydettiler; bu, şempanzenin bir yaprağı koparıp ona baktığı ve okşadığı, bilindik bir davranıştı. Daha sonra, Fiona hiç de alışıldık olmayan bir şey yaptı: Yaprağı çabucak yanında oturan annesi Sutherland’e gerçek uzattı. Sutherland sırf gözlerini indirip oraya yanlışsız bakarken Fiona yaprağı daha da ileri uzattı; grup, bunu büyük ihtimalle annesinin verdiği yansıyı görmediği için yaptığını düşünüyor.
Slocombe, “Her seferinde yaprağı annesinin yüzüne daha da yaklaştırdığı üç ayrı davranış sergiliyordu” diyor. Lakin Sutherland hem gözlerini hem de başını yaprağa gerçek çevirdikten sonra Fiona yaprağı geri çekerek ve temizlemeye devam ediyordu.
TEK HEDEF İLGİYİ BİR ŞEYE ÇEKMEK
Araştırmacılar, muhtemel bir açıklama bulmak emeliyle Ngogo ve Kanyawara topluluklarında yaşayan şempanzelerden en az birinin etrafındaki yaprakları temizleyişini gösteren 84 görüntüyü gözden geçirdiler. Bir yaprak, şempanze onu temizlediği sırada çoklukla tıpkı anda bir izleyici tarafından izlenirken, şempanzelerin yaprakları yedikleri görülmedi. Bir şempanzenin yaprak temizliğinden evvel ve sonraki davranışlarını kaydeden 58 görüntünün sırf beş tanesi, bu davranış sonrasında öbür bir şempanzeyi tımar ettiklerini ya da onlarla oynadıklarını gözler önüne serdi.
Netice itibariyle, araştırma takımı, Fiona’nın ne yiyecek sunmasının ne de farklı bir aktivite aramasının olası göründüğünü söylüyor. Bundan çok, büyük ihtimalle yaprağı annesine göstermek istemişti. Araştırmaya dahil olmayan ve ABD’deki Emory Üniversitesi’nden primatolog olarak vazifesini sürdüren Profesör Frans de Waal, müşahedenin dikkat cazip olduğunu söz ediyor.
BİRBİRLERİNE BİLGİ AKTARIYORLAR
“Şempanzelerin kendi isteğiyle diğerlerine bilgi sunduğu ya da başkalarına yeni bilgiler öğretebileceklerini savunan bir önermeyi ilk defa görmüyoruz -bizzat ben de bu tür olaylar aktardım- fakat bu artık en iyi belgelenen olay” diyor: “Bu, şempanzelerin ve belki diğer maymunların da tıpkı diğer bireylerin yaptığı üzere bilgi topladıklarını ve ortada herhangi bir teşvik, ödül ya da kendi çıkarına hizmet etme amacı yokken bile başka bireylerle bilgi paylaşmaya hevesli olduklarını bildikleri anlamına geliyor.”
Slocombe, araştırma takımının sergilenen davranışa dair sadece bir örnek kaydettiğini kabul ederken, uzmanların bundan sonra misal örnekler arayabileceğini ve hatta daha evvelki imajlarda de bu örneklerden bulabileceğini düşünüyor. Bununla birlikte, yeni soruların ortaya çıkmaya devam ettiğini söylüyor. “Şempanzelerle olan en son ortak atamız, büyük ihtimalle şu anda şempanzelerin yaptığı üzere, bu davranışı arada bir sergilemiş olabilir” diyor: “Şayet durum böyleyse anlamamız gereken husus, bunu daha fazla yapma motivasyonumuzu artıran seçim baskısının ne olduğu olabilir.”
Yazının yepyenisi The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
